Hür Masonluk, hiç bir anlamda gizli bir cemiyet değildir. Bu ifade ile kendine özgü kapalı tarafları bulunduğunu inkâr etmiyor; toplantı yerleri, üyeliği, hedef, amaç ve ilkeleri, hatta bir dereceye kadar da usulleri bakımından hiç bir gizli tarafı yoktur, demek istiyoruz.

Hür Masonluk, "Ameli sanat temeli üzerine kurulmuş bir fikri sanattır." diye tanımlanmıştır. Yani, Hür Masonluk, doğrudan doğruya Ortaçağda taşçı ve duvarcıların kurdukları birliklerden ortaya çıkmıştır. Fakat iki yüz yıldan beri bu sanatlarla doğrudan doğruya bir ilişkisi kalmamıştır. Şimdiki sistemin, Ortaçağ sanatkârlarının loncalarına benzediğini iddia budalalık olur. Büyüme, gelişme ve değişme hayatiyet belirtisidir. Hür Masonluğun uzun zaman yaşayan bir birlik, bir kuruluş olması gerçeği de, geniş değişme, etkin bir yayılma evresi geçirmiş olduğunu ve hâlâ da, ruh ve esasta hiçbir değişikliğe uğramadan gelişmekte bulunduğunu gösterir.


Bu kardeşlik cemiyeti, Norman'ların istilâsından hemen sonra loncalar zamanından itibaren İngiltere'de ortaya çıkmış gibi gözükmektedir. Fakat taşçı ve duvarcıların işleri kasabaların dışında bulunduğundan; bunlar loncalar kurmayıp, belirli bir taş ocağına veya bir yapıya bağlı "loca" lar meydana getirmişlerdir. Bununla beraber, bu locaların maksat ve gayeleri de, loncalarınkine çok benzemekteydi. Bu hedef ve gayeler, işi ve mesleği düzenlemek, bir ahlâk ve davranış standartı telkin etmek ve yeni üyelere bazı meslek bilgileri vermekte toplanıyordu Beri yandan, meslek ve sanatlarının o zamanki koşulları, bir yerde sürekli olarak çalışmamayı, çeşitli yerlerde iş aramayı gerektirdiğinden, birbirlerini tanımak için gizli, bâtınî (ésotérique) usuller, konulmuş bulunuyordu.

Sözünü ettiğimiz loca, aslında, taşçı ve duvarcılara atelye vazifesi görmekteydi ve oturdukları evlerden ayrı bulunuyordu. Bununla birlikte, loca, sadece atelye olmakla kalmıyor, üstelik hatırı sayılır sosyal bir yönü de bulunuyordu. Taşçı ve duvarcılar öğle yemeklerini burada yiyip; istirahate çekiliyorlardı. Locada olup bitenlerin gizli tutulması ta eskiden beri şart koşulmuş, locadaki ilk telkin ve öğretim, büyük olasılıkla yazı ile kesin ve açık bir formül halinde ifade edilmeyip, bütünüyle sözlü olarak yapılmıştır.

Gizlilik önemli bir ilke

Hâlâ mevcut olan en eski el yazması Masonik eserler, yaklaşık olarak 1400 tarihini taşımakta ve Regius ve Cooke manüskrileri olarak bilinmektedir. Her ikisinde de loca meselelerinde gizlilik, sır tutma kesin hükmü yer almaktadır. Bu manüskrilerden o ilk devirlerde bile, taşçı ve duvarcı olmayan kimselerin de locaya üye alındıklarını, zaman geçtikçe de, bu ameli olmayan (kabul edilmiş) Masonların arttığı görülmektedir. "The Masons Company of London" (Londra Masonlar Derneği) nin defterlerinden, 17 nci yüzyılın başlarında bu topluluğun içinde "Acception" (kabul) diye bilinen bir fikrî Masonluk bulunduğu anlaşılmaktadır.

XVII. yüzyılın ikinci yarısında localardaki amelî unsurun gittikçe zayıfladığı, düşünsel unsurun kuvvetlendiği, bu asrın sonlarına doğru da birçok locanın spécultatif bir nitelik kazandığı görülmektedir.

İlk Büyük Loca

1717'de Londra'da dört Loca mesleğin, Londra ve Westminster şehirlerinde daha iyi bir biçimde düzenlenmesi için merkezi bir makam, otorite kurmak konusunda aralarında bir anlaşmaya varıp, bu kurula "Büyük Loca" adını verdiler. Bütün büyük locaların ilki olan bu teşekkül, Londra yakınlarını ve çevresini kapsamaktan daha fazla bir yetkiye, jüridiksiyona sahip olmayı düşünmemekle birlikte, locaları yönetmekteki sağduyulu kararları sayesinde Hür Masonluk bütün dünyaya yayıldı. Alınan en kapsamlı önlemlerden biri de, o tarihe kadar milli kiliseye sıkıca bağlanmış olan bu mesleği, belirli bir mezhep ve inanç biçiminden uzak tutmak olmuştur. O zaman konulan bu yasa, bugün de geçerlidir. Nitekim bir numaralı Eski Yükümlülükte şöyle denir:

"Bir kimse, hangi dinden olursa olsun, yer ve göğün ulu mimarına iman etmek; ahlâk ve erdem görevlerini yerine getirmek koşuluyla mesleğin dışında tutulmaz, çıkarılmaz. Bu suretle, Masonluk iyi, doğru, sadık ve samimi insanlar birliği ve bu mesleğin sonsuza dek uzağında kalacak olan kimseler arasında da gönül yapıcı, uzlaştırıcı, mutlu dostluk aracıdır."

"Yüce Varlığa" inanma koşulu

şte böylece mütevazı bir şekilde 1717'de kurulmuş olan Büyük Loca, yalnız bütün İngiltere'de değil, aynı zamanda başka ülkelerde de kısa bir zamanda etkisini duyurdu. 1725'te İrlanda, 1736'da İskoçya bu örneğe uyup, kendi büyük localarını kurdular ve bu gidiş bütün dünyaya yayıldı. Bugün İngiltere Büyük Locası tarafından tanınmış bulunan yüz kadar hükümran büyük loca vardır. Bunlardan başka, özellikle, Avrupa kıtasında ve bazı Latin Amerika memleketlerinde politikaya kapılmış, üyelik için gerekli bir nitelik olan "bir Yüce Varlığa inanmayı" talep etmediklerinden tanınmamış bulunan büyük gruplar vardır. Büyük locanın kararı gereğince, halis Masonlar, bu gibi kuruluşların üyeleriyle biraraya gelip hiçbir Masonik toplantı yapamazlar.

İlk Büyük Loca'nın kuruluşunun hemen arkasından, localar bütünüyle "spéculatif" bir hüviyet almışlardır.

Şimdi kardeşlik cemiyetinin nitelik, ve amaçlarını gözden geçirmek üzere, meslek tarihini bir yana bırakıp, İngiltere Büyük Locası tarafından 1938 yılında yayınlanan resmî bildiriyi aşığıya kaydedelim:

Mesleğin hedefleri ve ilişkileri

1. İngiltere Birleşik Büyük Locası, 1717'de örgütlenmiş bir bünye olarak, oluştuğu tarihten beri, kendi jüridiksiyonunda uyumlu biçimde, Hür Masonluk hedef ve gayelerinin tam ve kesin bir biçimde ileri sürülmesini, kardeşçe bir anlaşma içinde bulunduğu diğer büyük localarla olan ilişkilerine ait ilkelerin tesbit ve tayinini zaman zaman arzuya şayan saymıştır.

2. Yapılan başvurular ve son zamanlarda yayınlanan Hür Masonluğun, gerçek maksatlarını tahrif eden veya belirsiz kılan beyanlar karşısında mesleğin bazı temel ilkelerini kuvvetle belirtmek bir kere daha gerekli görülmüştür.

3. Meslek üyeliğine kabul ve üye olmanın ilk şartı, Yüce Varlığa inanmak, iman etmektir. Bu, esas ve hiç bir taviz kabul etmeyen bir şarttır.

4. Hür Masonlarca kutsal tanınan kitaplar, localarda daima açık durur. Her adayın, edilen yemin veya verilen söze kutsallık izafe edecek, kendi mezhep ve itikadınca iman edilen kutsal kitap üzerine ant içmesi gerekir.

Yasalara kesin itaat

5. Hür Masonluğa her girenin, toplumun huzur ve düzenini bozmak, yıkmak eğiliminde olan herhangi bir hareketi teşvik ve kayırması öncelikle kesin olarak yasaktır; Hür Masonluğa giren bir kimse, yaşamakta olduğu ülkenin veya himayesini sağlayan herhangi bir devletin yasalara gerekli itaati göstermeli ve devletine sadık olmalıdır.

6. İngiliz Hür Masonluğu, her üyesine sadakat ve vatandaşlık görevleri düşüncesini aşılarken, bireye kamu işlerinde kendi düşünce ve inançlarını koruma hakkını tanır. Ancak, bir üyeye, Hür bir Mason olarak, ne herhangi bir Loca'da, dinî veya siyasî meseleleri görüşüp tartışmaya, ne de bu konulardaki düşüncelerini dile getirmesine hiçbir zaman izin vermez.

7. Büyük loca, ister içerde, ister dışarda olsun, yabancı ve millî hükümet politikalarına ilişkin konular hakkında herhangi bir fikir beyanını daima ve kuvvetle reddetmiştir. Bir hükümetle diğer hükümet ve siyasi partiler arasındaki ilişkileri etkileyen her konudan veya rakip hükümet görüşlerine ilişkin meselelerden uzak kalmak ilkesini ihlâl eden herhangi bir harekete, ne kadar insanî görünürse görünsün, isminin bulaştırılmasına kesinlikle izin vermeyecektir.

8. Büyük Loca, bu ilkeleri desteklemeyen, bunlara bağlanmayan ve kendilerine Hür Masonlar unvanını takan kuruluşların varlıklarından haberdar bulunmaktadır. Bu durum var oldukça, İngiltere Büyük Locası, bu gibi kuruluşlarla herhangi bir ilişkiye girmeyi veya onları Hür Mason kabul etmeyi kesinlikle reddeder.

9. İngiltere Büyük Locası, Hür Masonluğu, yalnız üç derece çerçevesinde ve ancak Anayasasında "halis, öz, kadim Masonluk" olarak tarif edilen sınırlar içinde uygulayan, egemen ve bağımsız bir örgüttür. Unvanı ne olursa olsun, herhangi üstün bir Masonik otoriteyi tanımaz veya kabul etmez.

10. Büyük Loca, İngiltere Büyük Locası'nın kuruluşu itibariyle dayandığı ilkelere sıkı sıkıya uymakta gevşeklik gösteren örgütleri üyeliğe kabul eden ve Hür Masonluğu temsil ettikleri iddiasında bulunan sözde uluslararası derneklere, konferanslara katılmayı birçok kez reddetmiştir ve redde devam edecektir. Büyük Loca böyle bir iddiayı ne kabul eyler, ne de düşünce ve görüşleri, bu türden herhangi bir dernek tarafından temsil olunabilir.

Temel ilkeler gizli değil

11. Bir bölümünü az önce belirttiğimiz Hür Masonluğun temel ilkelerinden herhangi biri gizli değildir. Büyük Loca, bu yerleşmiş ve değişmez ilkeleri açıkça dile getiren ve sürekli olarak sebatla uyguladığını kanıtlamış bulunan Büyük Locaların tanınmasını daima gözönüne alacak, fakat bu ilkelerin yeni veya değişik bir yorumlanmasını tartışmaya hiçbir şekilde girişmeyecektir. İngiltere Birleşik Büyük Locası tarafından Hür Mason olarak tanınmak isteyenlerin, bu ilkeleri içten kabul ve bütünlüğü içinde tatbik etmeleri gerekir.

Büyük Locaya, işbu deklarasayonu, özellikle yedinci maddesini hâlâ destekleyip desteklemediği sorulmuş, İngiltere Büyük Locası buna verdiği cevapta, bu beyanın her kelimesini desteklediğini bildirdikten sonra, İrlanda ve İskoçya Büyük Localarının fikirlerini öğrenmek istemiştir. Üç büyük loca arasında bir toplantı yapılmış ve her üç Büyük Loca, şimdiki halde bu tutumlarından vazgeçmeye yolaçacak hiçbir durum olmaması nedeniyle, 1938'de yayınlanan, sözü geçen beyanı terddütsüz bir kez daha onaylamışlardır.

Eğer, Hür Masonluk siyasal ve dinsel konularda ortaya koyduğu görüşlerden ve izlediği yoldan bir kez saptırılacak olursa, yalnız ileride ortaya çıkabilecek herhangi bir hareketi açıkça onay ya da kınamaya davet edilmekle kalmayacak, aynı zamanda, kendi üyeleri arasında uyuşmazlık tohumunu ekmiş olacaktır.

Üç büyük loca, Hür Masonlukla bu davranış biçimine sıkı sıkı bağlı kalıp, dış dünyanın durmadan değişen doktrinlerinden uzak durarak, ayakta kaldığına; ve Hür Masonluk temel ilkelerinden en küçük bir sapmaya olanak tanıyacak herhangi bir davranışı tümüyle uygunsuz bulup kınamak zorunda bulunduklarına inanırlar. Ve işbu büyük localardan herhangi birinin böyle bir sapma yoluna girmesi halinde, mesleğin kadim "landmark"larına uyduğu iddiasında bulunamayacağı ve eninde sonunda ayrılıp dağılacağı görüşüne kuvvetle katılmaktadırlar.

250 yıllık törenler

Mesleğimizin tarihi gelişimine, resmi hedef ve gayelerine bu suretle kısaca değindikten sonra, şimdi de bir müstakbel Mason adayının Masonluk kurumu ile olan ilişkilerini ele alarak, yemin, taahhüt, vecibe ve cezalar hakkında bazı açıklamalarda bulunalım:

Bir locaya katılmaya karar verir de müracaatınız kabul edilirse en az 250 yıllık geçmişi bulunan bir takım törenlerden geçirilerek, mesleğe alınacağınızı bilmiş olmalısınız. Ta eskiden bugüne gelen örf ve âdetlerle bezenmiş olan bu törenler, derinden etkileyici bir anlam taşırlar.

Her törenin ana temalarından birini taahhüt veya yemin oluşturur. Kollektif olarak da, gizlilik, ketumiyet, sadakat, mesleğe ve genellikle dünyadaki bütün insanlara hizmet görevlerini kapsar.

Şunu da belirtmekte yarar var: Hür Masonluk, bir sigorta şirketi veya hayır cemiyeti değildir. Bu topluluğa mensup üyeden hiç biri Locasından ya da genellikle Masonluktan, ya da, herhangi bir üyesinden malî yardım istemek hakkına sahip değildir. Masonluk, tümüyle özgecil bir niteliktedir ve bir kimse Masonluğa kabul edilmeden önce, maddî çıkar beklemeyeceğine ilişkin bir beyanname imzalamakla yükümlüdür.

Hür Masonluk, yiyip içme topluluğu, bir eğlence kulübü değildir. İçten kardeşlik duygularını beslemek için, loca üyelerinin birarada sık sık yemek yemelerinin âdet olduğu doğrudur. Ama bu, Hür Masonlukta gaye değildir, içki ve yemek toplantıları düzenlemeyen localar da vardır.

"Her gerçek Mason locası Tanrıya ve onun hizmetine adanmıştır.

Her aday Yüce Varlığa olan inanç ve imanını beyan eder. Göklerin nuru, rehberliği derece derece niyaz edilir. Hür Masonluk, bütün doktriner farklar ve siyasî bölünmelerden uzak kalarak, üyelerden -ırk, din, mezhep ve itikatları ne olursa olsun,- insanların hak ve özgürlüklerine bütünüyle uymayı, ebedî olan Tanrının kabul ve tanınmasını, ülkelerine karşı bağlılığı, kanunlara itaati ister."

Hür Masonluk dinsel ve ahlâksal bir görüşle kurulmuştur, fakat, hiçbir şekilde bir din değildir.

Loca içinde ve Masonik toplantılarda dinselî görüşme ve tartışmalarda bulunmak, kesinlikle yasaktır. Localarda siyasî parti politikacılığı da yasaktır. Bu, Masonluğun düzen ve kurallarına aykırıdır. Kardeşliğimiz, toplumsal ilişkiler, karşılıklı yardım, sıkıntı içindekilere hayır ve yardımda bulunmak, herkesin iyiliğini istemek gibi ilkelere dayanan bir topluluktur.